اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟

نمادهایی که تا پایان سال موعد اعمال اوراق تبعی آنها فرا می‌رسد

مشخصات عرضه اوراق فروش تبعی چیست؟

"اوراق اختیار فروش تبعی" اوراقی است که براساس آن فروشنده که همان شرکت منتشر کننده می‌باشد متعهد می‌گردد تعداد معینی از سهام شرکت را به قیمت مشخصی که اصطلاحاً به آن "قیمت اعمال" می گویند در تاریخ معین یا همان "تاریخ اعمال" از سهامدار خریداری نماید. شرکت‌های منتشر کننده اوراق تبعی قبل از فروش این اوراق ملزم به انتشار اطلاعیه عرضه جهت اعلام عمومی ویژگی‌های اوراق مزبور می‌باشند. اکیداً توصیه می‌گردد سهامداران قبل از اقدام به خرید اوراق تبعی هر نماد، اطلاعیه عرضه مربوطه را بر روی پایگاه اطلاع‌رسانی شرکت بورس اوراق بهادار تهران به آدرس www.irbourse.com در منوی "اطلاعات بازار نقد" زیر منوی "اطلاعیه‌ها" مطالعه نمایند.

١- اوراق تبعی قابلیت معامله مجدد ندارند و فقط یک بار در زمان عرضه مورد معامله قرار می‌گیرند.

٢- خریدار نمی‌تواند بیش از تعداد سهام پایه‌ای که در اختیار دارد اوراق اختیار فروش تبعی خریداری نماید. لذا تعداد اوراق اختیار فروش تبعی معتبر در پایان هر روز معاملاتی حداکثر می‌تواند معادل دارایی سهامدار در سهم پایه باشد. در صورتی که تعداد اوراق اختیار فروش تبعی تحت مالکیت سهامدار از تعداد سهم پایه تحت مالکیت وی در پایان روز بیشتر شود، اوراق اختیار فروش‌ تبعی مازاد، باطل شده و عرضه کننده تعهدی در قبال آن نخواهد داشت.

٣- هر کد سهامداری حداکثر مجاز به خرید تعداد اوراقی است که در اطلاعیه عرضه به عنوان "سقف خرید" مشخص می‌شود.

٤- مبلغ پرداختی بابت خرید اوراق تبعی قابل برگشت نمی‌باشد.

٥- خریداران اوراق اختیار فروش تبعی فقط در"تاریخ اعمال" می‌توانند اختیار فروش خود را اعمال اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟ نمایند. پس از گذشت این تاریخ، اوراق اختیار فروش تبعی، اعمال‌نشده تلقی شده و عرضه کننده درخصوص آن تعهدی نخواهد داشت.

اوراق تبعی را چگونه بخریم و اعمال کنیم؟/ لیست اوراق تبعی که تا پایان 99 اعمال می‌شود

بورسان، نسیم علایی: به دنبال نگرانی از افت مداوم بازار سرمایه، تازه واردان بورس شهریورماه امسال با اصطلاح «اوراق اختیار فروش تبعی» مواجه شدند. اوراقی که قرار بود ارزندگی برخی نمادها را تضمین کند و مانع از ریزش بازار سهام شود.

اما این اولین بار نبود که بورس تهران شاهد انتشار اوراق تبعی بود، این اوراق که به آن بیمه سهم نیز گفته می‌شود پیش از این به خصوص در سال‌های 92-93 با هدف کاهش ریسک سرمایه گذاری در بورس و اطمینان بخشی به سهامداران عرضه شده بود. با این حال در آن روزها نیز مانند امسال نتوانسته بود مانع از ریزش قیمت سهام شود.

این اوراق امسال نیز نتوانست مانع از روند اصلاح بازار سرمایه شود و در حال حاضر و در فاصله چند روز یا چند هفته مانده به تاریخ سررسید اوراق تبعی، قیمت سهام پایه به زیر قیمت اعمال رسیده است. با این حال این اوراق برای خریدارانش فرصتی ایجاد کرد که در چند ماه اخیر در شرایطی که سایه ترس و نگرانی بر بازار سرمایه حاکم بود نه تنها ارزش دارایی خود را حفظ کنند، بلکه مبلغی هم سود کسب کنند.

بررسی‌ها نشان می‌دهد در فاصله بهمن تا پایان سال سررسید اعمال 22 نماد فرا می‌رسد که از این تعداد تنها قیمت 2 سهم در حال حاضر بیشتر از قیمت اعمال است. از این رو اینکه اوراق اختیار فروش تبعی چیست و در تاریخ اعمال اوراق چه باید کرد به سوال تعداد زیادی از سهامداران بدل شده است. در این گزارش ضمن پاسخ به برخی سوالات بنیادی، وضعیت سهم‌هایی که امسال برای آنها اوراق اختیار فروش تبعی منتشر شده و تا پایان سال 99 تاریخ اعمال آنها فرا می‌رسد را بررسی خواهیم کرد.

اوراق تبعی چیست؟

اوراق تبعی نوعی اوراق اختیار فروش است که به سهامدار اجازه می‌دهد قیمت سهم را درآینده تضمین کند و به نوعی سهم را بیمه کند، از این رو به آن بیمه سهام نیز می‌گویند.

اوراق اختیار فروش تبعی معمولا توسط شرکت‌ها یا سهامدار عمده و در ایران بعضا توسط صندوق توسعه بازار عرضه می‌شود.

با انتشار این اوراق فروشنده متعهد می‌شود تعداد معینی از سهام شرکت را در قیمت اعمال در تاریخ معین یا همان تاریخ اعمال از سهامداران خریداری کند. به طور مثال شرکت ایران خودرو(همانطور که در جدول پایین متن آمده است) برای 150 میلیون سهم خود اوراق تبعی منتشر کرده، عرضه کننده این 150 میلیون سهم را با قیمت اعمال (368 تومان) در تاریخ اعمال (20 بهمن) از سهامداران حقیقی خریداری خواهد کرد.

نکات مهم آگهی انتشار اوراق تبعی

شرکت‌ها موظفند حداکثر یک روز پیش از عرضه اوراق اختیار فروش تبعی با انتشار آگهی در خصوص آن اطلاع رسانی کنند. این آگهی‌ها حاوی 7 نکته مهم هستند.

اول) سهم پایه: نام سهمی است که اوراق مربوط به آن منتشر می‌شود.

دوم) تاریخ اعمال : تاریخ سررسید اوراق اختیار فروش تبعی است و بعد از آن تاریخ اوراق ابطال می‌شود.

سوم) قیمت اعمال : عرضه کننده اوراق تبعی مجبور است در سررسید اوراق با نرخ اعمال اقدام به خرید سهام پایه کند.

چهارم) سقف خرید : برای هر کد حقیقی و حقوقی محدودیت خرید تعداد اوراق تبعی وجود دارد. در غالب اوراق تبعی که امسال منتشر شد اجازه خرید به سهامدار حقوقی داده نشد.

پنجم) کل حجم عرضه : تعداد کل اوراق اختیار فروش تبعی عرضه شده توسط عرضه کننده.

ششم) شرایط تسویه تعهدات در تاریخ اعمال: در سررسید اوراق شرکت‌ها معمولا به دو شکل فیزیکی و نقدی اقدام به تسویه با سهامداران می‌کنند.

هفتم) نماد اوراق اختیار فروش تبعی: این اوراق خود دارای نمادی است که معمولا با حرف «ه» شروع می‌شود. همچنین بخشی از نماد سهم پایه اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟ و تاریخ سرسید دیگر موارد تشکیل دهنده نماد این اوراق است.

به طور مثال در انتشار اوراق تبعی خودرو؛ سهم پایه، خودرو است. نماد «هخود911» نشان دهنده نماد اوراق تبعی خودرو در سررسید بهمن 99 است. تاریخ اعمال 20 بهمن و قیمت اعمال 368 تومان است. بر اساس اطلاعیه سهامدار حقوقی مجاز به خرید اوراق نبود و هر کد سهامداری حقیقی نیز مجاز به خرید حداکثر 150 هزار ورقه بود. یعنی هر سهامدار نهایت می‌توانست 150 هزار ورق از سهم خودرو را بیمه کند. شرایط پرداخت نیز به این ترتیب است که در تاریخ سررسید یا سهام به قیمت پایه از سهامدارانی که اوراق خود را اعمال کرده‌اند، اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟ خریداری می‌شود یا اینکه مابه التفاوت قیمت پایانی روز اعمال به سهامداران پرداخت به شکل نقدی یا سهم پرداخت خواهد شد.

قوانینی که برای خرید اوراق تبعی در ایران باید رعایت کرد

اما اوراق اختیار فروش تبعی در ایران با آنچه که در دنیا با عنوان اوراق اختیار فروش متداول است، تفاوت‌هایی دارد که اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟ مهمترین آن عدم اعتبار اوراق تبعی بدون سهم پایه است. بنابراین برای استفاده از این اوراق ضروری است که سهامداران مواردی را رعایت کنند.

اول) سهامدار باید اول سهم شرکت مورد نظر را در اختیار داشته باشد یا اینکه در همان روز خرید اوراق تبعی اقدام به خرید سهم پایه کند.

دوم) به ازای هر سهم حداکثر یک عدد اوراق تبعی خریداری شود. بدون داشتن سهم خرید اوراق ارزشی ندارد .

سوم) در صورتی که تعداد اوراق اختیار فروش تبعی سهامدار از تعداد سهم پایه بیشتر شود، اوراق مازاد باطل خواهد شد . برخی اقدام به خرید اوراق بدون داشتن سهم پایه کرده‌اند و این اوراق که قیمت آنها با چند 100 درصد رشد نسبت به قیمت روزهای اول مواجه شده، بعضا هنوز در پورتفوی سهامدارن نمایش داده می‌شود. اما سهامدار نه توان فروش آن را دارد و نه می‌تواند از آن استفاده کند.

چهارم) این اوراق قابل معامله نیستند و تنها در یک مرحله یعنی در زمان عرضه توسط ناشر معامله می‌شود.

پنجم) هر کد سهامداری حداکثر مجاز به خرید تعداد مشخصی اوراق برای هر سهم پایه است که در اطلاعیه عرضه به عنوان «سقف خرید» مشخص می‌شود.

ششم) تا تاریخ سررسید سهامدار نمی‌تواند اوراق تبعی خود را اعمال کند و همچنین نمی‌تواند سهام پایه آن را نیز به فروش رساند. در صورت فروش سهم پایه این اوراق ابطال می‌شوند.

هفتم) باید توجه داشت که هرچند اوراق تبعی قیمت سهم را در برابر ریزش بیمه می‌کند، اما با هر نرخی برای سهم پایه و اوراق تبعی نمی‌توان انتظار داشت که سهامدار سود کند . در واقع میزان سود بستگی به قیمت سهم در زمان خرید اوراق و همچنین قیمت اوراق دارد. به این معنا که مجموع هزینه خرید اولیه سهم پایه به علاوه هزینه خرید اوراق تبعی باید در مجموع کمتر از ارزش آن سهام در قیمت اعمال باشد.

چگونه اوراق تبعی را اعمال کنیم؟

درصورتی که قیمت سهم در زمان اعمال به کمتر از قیمت اعمال برسد، سهامدار می‌تواند با اعمال اوراق تبعی نسبت به فروش سهام خود در قیمت بالاتری(قیمت اعمال) اقدام کند. برای اعمال برداشتن گام های زیر لازم است:

اول) سهامدار بنا به اعلام ناشر معمولا در فاصله حدود یک هفته مانده به تاریخ اعمال می‌تواند در خواست اعمال این اوراق را صادر کند.

دوم) سهامدار درخواست اعمال را باید به صورت تلفنی به کارگزار اعلام کند و کارگزاری پیش از پایان مهلت مقرر (ساعت 13 روز اعمال) در خواست‌ها را به صورت تجمیعی در یک فایل اکسل و از طریق اتوماسیون اداری به شرکت بورس ارائه خواهد داد.

سوم) بر اساس آگهی اولیه اوراق تبعی تسویه به دو صورت نقدی و فیزیکی انجام خواهد شد. بعضا نیز شرکت‌ها به سهامدار این اختیار را می‌دهند که مدل تسویه را خود انتخاب کند. در شکل فیزیکی، انتقال سهم به قیمت اعمال، از دارنده اوراق اختیار فروش تبعی به عرضه کننده انجام می‌شود. در نقدی نیز مابه التفاوت قیمت اعمال و قیمت پایانی سهم پایه به دارنده اوراق اختیار فروش تبعی به صورت نقدی یا از طریق واگذاری سهم پایه از عرضه کننده به دارنده این اوراق انجام می‌شود.

چهارم) طبق قانون اگر سهامدار درخواست اعمال اوراق تبعی را به کارگزاری بدهد اما قیمت روز سهام در تاریخ سررسید به بیشتر از قیمت اعمال برسد، اوراق اعمال نخواهد شد.

پنجم) اوراق تبعی بعد از تاریخ اعمال ارزش خود را از دست داده و اعمال نشده تلقی می‌شود. بر این اساس اگر سهامدار تا تاریخ سررسید اقدام به اعمال این اوراق نکند عملا اوراق ابطال شده و ناشر هیچ تعهدی در قبال آن ندارد.

مراقب ابطال اوراق کدام سهام باشیم؟

تا پایان سال جاری سررسید اعمال اوراق اختیار فروش تبعی 22 نماد فرا می‌رسد. تا پایان معاملات امروز از این 22 نماد تنها قیمت سررسید دو نماد کویر و ونفت از قیمت اعمال بیشتر است. بنابراین نیاز است که سهامداران 20 نماد دیگر در صورتی که دارای اوراق تبعی نیز هستند، در چند روز مانده به سررسید اوراق نسبت به اعمال آنها با تماس با کارگزاری خود اقدام کنند.

اما سهامداران این اوراق چقدر سود می‌کنند؟ این موضوع را با ذکر یک مثال شرح می‌دهیم. فرض کنید فردی شهریور امسال اقدام به خرید 10 هزار سهم وپارس و 10 هزار اوراق تبعی اختیار فروش آن با نماد هپارس912 کرده است. فرض می‌کنیم قیمت سهم در زمان خرید حدود 500 تومان بوده و سهامدار 5 میلیون تومان برای خرید سهام هزینه کرده است. اگر سهامدار هر اوراق هپارس 912 را 10 تومان خریده باشد، بنابراین برای خرید اوراق تبعی نیز حدود 100 هزار تومان هزینه شده است. بنابراین کل هزینه کرد او برای خرید اوراقد تبعی و سهام وپارس به 5 میلیون و 100 هزار تومان می‌رسد. قیمت وپارس در حال حاضر به حدود 320 تومان کاهش یافته است. بنابراین ارزش 10 هزار سهم حدود 3 میلیون و 200 هزار تومان است.

اما قیمت اعمال اوراق تبعی وپارس 592 تومان است. بنابراین در روز اعمال عرضه کننده اوراق تبعی وپارس، 10 هزار سهم سهادار را با قیمت اعمال خریداری می‌کند و 5 میلیون و 920 هزار تومان به حساب سهامدار واریز می‌شود که 820 تومان بیشتر از هزینه اولیه خرید سهام پایه و خرید اوراق تبعی سهم وپارس است. بنابراین این سهامدار فرضی نه تنها با افت قیمت سهام متحمل زیان سنگینی نشده، بلکه 820 هزار تومان معادل 16 درصد از خرید این سهام و اوراق تبعی آن سود کرده است.

البته این اعداد فرضی در نظر گرفته شده است. بسته به قیمت سهم در زمان خرید و قیمت اوراق تبعی، سود سهامدارن ممکن است مقداری متفاوت باشد. به طور مثال در همین مورد وپارس زمانی که قیمت سهم حدود 500 تومان بود، اوراق تبعی این نماد با قیمت کمتر از 10 ریال به فروش می‌رسید. اما با افت قیمت سهم، قیمت اوراق رو به افزایش گذاشت و به حدود 260 تومان نیز رسید.

در پایان باید تاکید کرد که در حال حاضر مهمترین موضوع این است که سهامدارانی که اوراق اختیار فروش تبعی خریداری کرده‌اند، طی چند روز مانده به تاریخ سررسید نسبت به اعمال آن اقدام کنند.

نمادهایی که تا پایان سال موعد اعمال اوراق تبعی آنها فرا می‌رسد

اوراق اختیار فروش تبعی چیست ؟

معمولا در بازارهای یک طرفه مثل بورس ایران که سهامدار فقط از رشد قیمت سود می‌برد، با افت یا نوسان شدید قیمت، سهامدارها از سهم مورد بحث فاصله می‌گیرند و تمایلی به خرید آن نشان نمی دهند. در این شرایط شرکت ها برای حفظ ارزش سهام و حمایت از سهامداران، اقدام به انتشار اوراق اختیار فروش می‌کنند. در ادامه به بیان مفهموم این اوراق می پردازیم :

اختیار فروش چیست؟

اختیار فروش جزء ابزارهای بازار مشتقات است. لازم به ذکر است که ابزار بازار مشتقه جزو ابزار پوشش ریسک می‌باشد؛ اما خریدار اختیار فروش چه وضعیتی دارد؟ اختیار فروش به دارنده آن این حق و نه تعهد را می‌دهد که در تاریخ معینی در آینده به قیمت مشخص‌شده در برگه که از آن به‌عنوان قیمت اعمال یاد می‌شود این اوراق را اعمال نماید . حال اگر خریدار این ورقه بخواهد از این موقعیت استفاده نماید بایستی دارایی پایه (دارایی که سرمایه‌گذار جهت پوشش ریسک در آن اختیار فروش را خریداری کرده است) از بازار خریداری کرده و به قیمت اعمال به فروش برساند. لازم به ذکر است که بابت موقعیت خرید اختیار معامله مبلغی را تحت عنوان هزینه اولیه می‌پردازند .

اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟

این اوراق درواقع نوعی از اختیار فروش اروپایی است که در آن به خریدار این اوراق اجازه می‌دهد تا دارایی پایه اختیار که درواقع یکی از سهام پایه می‌باشد با توجه به قیمت سهام در زمان عرضه اوراق و قیمت اعمال بیمه نماید و به‌نوعی کسب بازدهی برای سرمایه‌گذار تضمین می‌گردد ، درنتیجه این اوراق به‌نوعی بیمه سهام می‌باشند. لازم به ذکر است که عرضه‌کننده این اوراق شرکت (ناشر) و یا سهامدار عمده است که هدف آن‌ها ایجاد تضمین و اطمینان نسبت به سهام است .

در ایران شیوه انتشار این اوراق متفاوت از سازوکار مطرح‌شده در دنیا است. در ایران به‌منظور خرید اوراق اختیار بایستی سهام پایه (سهامی که بابت آن اختیار فروش تبعی منتشر می‌گردد) را در اختیار داشته باشید. فرض کنید که قرار است اوراق اختیار فروش تبعی برای سهام شرکت ایران خودرو در تاریخ ۱ دی‌ماه منتشر گردد. قبل از اینکه شما اقدام به خرید اوراق اختیار نمایید بایستی سهام شرکت سایپا را در سبد خود داشته باشید و این اولین تفاوت بین اوراق اختیار در ایران با سایر کشورهای دنیا است. مثلاً اگر شما می‌خواهید تعداد ۵۰ هزار اوراق اختیار ایران خودرو را داشته باشید بایستی قبل اعمال دستور خرید این اوراق، تعداد ۵۰ هزار سهم از ایران خودرو را در پرتفوی خود داشته باشید.

اوراق اختیار فروش تبعی که در ایران به عنوان بیمه کردن سهام از آن یاد می‌شود، در حقیقت، ابزاری است که به‌وسیله آن نوسانات و زیان سهام بیمه می‌شود . براساس این روش، سهامدار عمده با توجه به شناختی که نسبت به سهم و پتانسیل‌های آن دارد، اوراقی را منتشر می‌کند و کسی که این اوراق را خریداری می‌کند در تاریخ اعمال در صورتی که قیمت سهم پایین‌تر از نرخ توافقی باشد زیان او جبران می‌شود. نکته با اهمیت تا اینجا این است که سهامدار عمده تنها شخصیتی است که می‌تواند از این ابزار استفاده کند. یعنی سهامدار عمده اوراق را می‌فروشد و کسی که این اوراق را خریداری می‌کند، در صورت پایین‌تر آمدن قیمت سهم، زیان وی جبران می‌شود. بنابراین، این اوراق را می‌توان روشی برای به حداقل رساندن ریسک سیستماتیک دانست.

نکاتی مهم در رابطه با اوراق اختیار فروش تبعی که لازم است بدانید:

• تعداد اوراق اختیار فروش که هر فرد امکان خرید آن را دارد محدود است، حتما قبل از خرید به محدودیت روزانه و کلی آن که توسط شرکت منتشر کننده تعیین شده دقت کنید. در صورتی که خرید شما بیشتر از میزان مجاز باشد، اوراق مازاد بدون اعتبار خواهد بود و هزینه پرداخت شده به شرکت داده می‌شود.(چیزی به شما برگشت داده نمی‌شود)
• در زمان خرید اوراق اختیار فروش باید مالک سهام شرکت باشید و حداکثر تعداد اوراق قابل خریداری برای شما معادل تعداد سهام شماست .
• این اوراق معاملات ثانویه ندارند. در نتیجه در صورتی که آن ها را خریداری کردید امکان فروش آن ها را نخواهید داشت .
• در صورتی که بعد از خرید اوراق بخشی از سهام خود را بفروشید و در نتیجه‌ی این معامله، تعداد اوراق شما بیشتر از تعداد سهام شود، در پایان روز معاملاتی اوراق مازاد اعتبار خود را از دست می‌دهد و هزینه‌ای بابت این موضوع به شما برگشت داده نخواهد شد .
• در صورت تمایل به استفاده از اختیار فروش باید در روز سررسید تا قبل از اتمام مهلت تعیین شده توسط شرکت، در خواست خود را از طریق کارگزار اعلام کنید. در صورت عدم درخواست، اوراق شما باطل می‌شود و هیچ هزینه‌ای بابت آن به شما برگشت داده نخواهد شد .
• این اوراق تا قبل از سررسید غیر قابل معامله‌اند .
• در صورتی که در روز سررسید قیمت پایانی سهم، بیشتر یا مساوی قیمت اعمال باشد، به صورت خودکار اوراق اعتبار خود را از دست می‌دهند و نیازی به درخواست خاصی نیست .
• بعد از اعمال اختیار فروش در صورتی که شرکت در پرداخت حقوق مشتری تاخیر کند، بنا به فرمولی که در زمان انتشار اوراق علام شده مبلغی تحت عنوان جریمه توسط سازمان بورس از وی دریافت و به مشتری پرداخت می‌شود .
• در مواردی که حقوق مشتری با تاخیر پرداخت شود، سود روزشمار بر اساس فرمولی که در زمان انتشار اوراق توسط شرکت ارائه شده، به مشتری تعلق می‌گیرد .

برای دسترسی به متن کامل قوانین و ضوابط مربوط به این اوراق و آگاهی از سایر شرایط مثل قوانین مربوط به زمانی که سهم در روز عرضه بسته باشد، افزایش سرمایه یا توزیع سود داشته باشد و … ؛ می‌توانید به دستورالعمل عرضه اوراق اختیار فروش تبعی، مصوب هیئت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار مراجعه کنید.در اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟ ادامه می توانید تصویر این دستورالعمل را مشاهده نمایید :

سهام خود را بیمه کنید

در ۱۴ ماه اخیر با نزولی شدن بازار بورس، بسیاری از مردم و فعالان بازار سهام، سرمایه خود را از این بازار خارج کرده و به دنبال سرمایه‌گذاری‌های دیگری رفته‌ و بسیاری نیز در صف‌های طولانی فروش گیر افتاده‌اند و هر روز ذره ذره ارزش سرمایه آنها کمتر می‌شود.

به گزارش بیداربورس مسئولان بازار سرمایه با مشاهده وضعیت ریزشی سهام و اعتراض مردم در پی راهکاری، اوراق فروش تبعی را به فعالان و شرکت‌های بورسی معرفی کردند. اوراق فروش تبعی به عنوان بیمه سهامداران خرد عمل کرده و تا حدودی می تواند نگرانی آن ها از بابت از دست رفتن سرمایه و ارزش سهام‌ برطرف کند. در واقع سهامدار با خرید اوراق تبعی، سهام خود را بیمه کرده و ریسک سرمایه‌گذاری خود را به حداقل می‌رساند. در واقع اوراق اختیار فروش تبعی که در ایران به عنوان بیمه کردن سهام از آن یاد می‌شود، ابزاری است که به‌وسیله آن نوسانات و زیان سهام بیمه می‌شود.

اوراق تبعی چیست؟

" اوراق اختیار فروش تبعی" در واقع همان طرح بیمه سهام است که توسط شرکت‌ها به فروش میرسد، براساس آن فروشنده که همان شرکت منتشرکننده است، متعهد می‌شود تعداد معینی از سهام شرکت را به قیمت مشخصی که اصطلاحاً به آن “قیمت اعمال” میگویند در تاریخ معین یا همان “تاریخ اعمال” از سهامدار خریداری کند . اوراق بیمه سهام طرحی است که علاوه بر تضمین اصل سرمایه افراد، سودآوری را برای سرمایه‌گذاران تضمین می‌کند.

تفاوت اوراق تبعی سهام با اوراق اختیار فروش

تفاوت اصلی اوراق تبعی سهام با اوراق اختیار فروش در این است که اوراق تبعی شرط مالکیت سهام را داراست، اما در اختیار فروش، دارنده اختیار فروش نیازی به داشتن سهم ندارد. در حقیقت اختیار فروش از کاهش قیمت سهام سود می‌برد و از افزایش آن زیان، اما اختیار تبعی در مقابل کاهش قیمت سهام زیانی نمی‌بیند ، زیرا حق دارد، اختیار خود را اعمال کند، اما در مقابل افزایش قیمت آن می‌تواند از حق خود استفاده نکرده و عقلا نیز از این حق استفاده نمی‌کند و می‌تواند آن را در بازار بفروشد .

اولین اوراق تبعی کی منتشر شد؟

طرح اوراق تبعی در تاریخ ۱۶ مرداد سال ۹۱ به عنوان «عرضه اختیار فروش تبعی برای سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس تهران» به تصویب شورای عالی بورس رسید و اجرایی شد . کارشناسان معتقدند این ابزار، راه ‌ حل مناسبی برای بازارسرمایه در شرایط ریزشی مانند فضای کنونی بورس بوده و کارایی مناسبی برای کاهش ریسک دارد . تیر 1393 معاملات اوراق اختیار فروش تبعی یا همان بیمه سهام 28شرکت در بورس آغاز شد. با اجرای این طرح بازار سرمایه عملا برای نخستین بار وارد کارزار رقابت با سیستم بانکی شد چرا که این اوراق می‌تواند به رقابت با سپرده‌های بانکی بپردازد و سرمایه‌گذارانی که دنبال سود بیشتری هستند را به سمت بورس جذب کند .

نحوه خرید اوراق تبعی

تمام اوراق تبعی منتشر شده در بورس، دارای نماد معاملاتی هستند که در اطلاعیه آنها درج می شود. شما می‌توانید با جستجوی نماد آنها در صفحات کارگزاری‌های بورسی، مقدار اوراق مورد نظر خود را باتوجه به قیمت در نظر گرفته شده برای هر ورق خریداری کنید.

به طور فرض اوراق تبعی قرار است که برای سهام شستا منتشر شود، موعد انتشار هم خرداد ماه است. برای این کار شما باید پیش از این که اوراق تبعی را بخرید، سهام شستا را از بازار بورس در پرتفوی خود خریداری کنید. این در اصل نخستین تفاوتی است که در ایران و سایر کشورها درباره این موضوع وجود دارد.

به طور مثال اگر تمایل داشته باشید که به مقدار ۵۰ هزار اوراق اختیار سرمایه گذاری تامین اجتماعی را در پرتفوی خود داشته باشید، این الزام وجود دارد که پیش از اعمال کردن دستور خریداری این اوراق، به میزان پنجاه هزار سهم در پرتفوی خودتان از این سهم داشته باشید تا اوراقش هم به شما برسد.

کاهش ریسک سیستماتیک

سهامدار می ‌تواند با در اختیار داشتن اوراق اختیار فروش تبعی، ریسک سیستماتیک را به حداقل برساند. به این ترتیب در صورتی که قیمت سهم شرکت در تاریخ مورد توافق تاریخ اعمال، exercise date کمتر از قیمت مورد توافق قیمت اعمال exercise price باشد دارنده اوراق اختیار فروش می‌تواند با دریافت مابه التفاوت قیمت اعمال و قیمت پایانی سهم در بازار عادی منتفع شود

نماد اوراق اختیار فروش تبعی چگونه شکل می‌گیرد؟

نماد اوراق اختیار فروش تبعی به‌صورت معمول از حرف «ه» همراه با قسمتی از نماد پایه و همچنین تاریخ سررسید اوراق تشکیل میشود. به‌عنوان ‌مثال برای سهم شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی«شستا» اوراق اختیار فروش تبعی با تاریخ سررسید خرداد سال 1401 با نماد " هشستا 103 " منتشر میشود.

خریدار اوراق اختیار فروش تنها در تاریخ مقرر باید اختیار فروش را اعمال کند ، پس‌ازاین تاریخ این اوراق اعمال نشده فرض میشود و تعهدی نسبت به آن وجود نخواهد داشت. از سویی مبلغ پرداخت‌شده بابت در اختیار گرفتن این اوراق به‌منزله پرداخت حق بیمه بوده و غیرقابل‌بازگشت است .

به این نکات توجه کنید

1- خریداران این اوراق حق فروش آن را تا تاریخ سر رسید نخواهند داشت، بنابراین از این لحاظ، این اوراق شبیه اوراق اختیار فروش اروپایی هستند.

2- این اوراق تنها به اشخاصی تعلق می‌گیرد که سهام شرکتی که اوراق اختیار فروش آن منتشر می‌شود را داشته باشند. مثلا: شخصی که سهام شرکت پتروشیمی کرمانشاه را دارد، می‌تواند اوراق اختیار فروش آن‌را خریداری کند.

3- خریداران تنها به میزان سهام تملک شده در بورس می‌توانند اقدام به خرید اوراق اختیار فروش تبعی کنند و خرید بیش از آن تعداد امکان ‌پذیر نبوده و ابطال خواهد شد. بنابراین عرضه‌کننده اوراق تعهدی نسبت به مازاد خریداری شده نخواهد داشت.

4- این ابزار مالی سبب می‌شود تا با توجه به حذف ریسک در بازار سرمایه، سرمایه‌گذاران به‌جای سرمایه‌گذاری در بازار پول به دنبال کسب سود بیشتر در بازار سرمایه باشند. زیرا علاوه بر اینکه سهامداران عمده در هنگام تعیین نرخ سهام در تاریخ اعمال می‌ تواند درصد بیشتری را نسبت به نرخ اوراق مشارکت اعلام کنند (مثلا به جای 20 درصد نرخ اوراق مشارکت، 25 یا 30 درصد در نظر بگیرند) می‌تواند با توجه به تعیین فواصل زمانی واگذاری اوراق اختیار فروش از سوی سهامدار عمده، نسبت به اوراق مشارکت که حداقل یکساله است سود و منفعت بیشتری را نصیب سهامدار کند.

5- از آن جایی که این اوراق تبعی توانایی معامله مجدد را ندارند، درنهایت سهام پایه‌ای که موضوعیت این اوراق را دارد تا زمان انتهایی معاملات، قابلیت معامله‌اش را از دست می‌دهد.

نحوه استفاده سرمایه گذاران حقیقی از این اوراق :

- در سررسید، خریدار این اوراق میتواند به شرط حفظ سهام پایه، با اعمال این اختیار، سهام خود را به قیمت تضمین شده که بالاتر از قیمت امروز است، به فروش برساند.

- همچنین اعمال اختیار می تواند از طریق پرداخت مابه التفاوت قیمت اعمال و قیمت روز انجام شود و دارنده اوراق سهام خود را هم نگه دارد.

از آنجا که استفاده از این اوراق در آینده توسط خریدار اوراق اختیاری است، خریدار میتواند در صورتی که در سررسید، قیمت سهام از قیمت تضمین شده بالاتر باشد از اعمال آن خودداری کند و سهم را با قیمت بالاتر در بازار به فروش برساند.

شرط استفاده از اختیار فروش تبعی نگهداری سهام تا سررسید است و در صورت فروش سهام موضوع اوراق اختیار تبعی، اختیار مذکور هم منقضی می شود.

مزایای اوراق اختیار فروش تبعی

1. تضمین حداقل سود برای سهامداران.

2. کاهش ریسک سرمایه‌گذاری و حمایت سهامدار عمده از سهام شرکت.

3. اعتماد سرمایه‌گذاران به سهامی که اوراق اختیار خرید تبعی برای آن‌ها منتشر میشود.

4. برخورداری سهامداران خرد از مزایای انتشار اوراق خرید تبعی.

5. عدم فروش سهام در بازارهای ریزشی و کم شدن هیجانات بازار.

معایب اوراق اختیار فروش تبعی

1 اتمام تعهد عرضه‌کننده اوراق پس از تاریخ اعمال.

2 وجود نداشتن بازار ثانویه برای معامله اوراق اختیار.

3 وجود سقف خرید برای هر کد معاملاتی

4 عرضه اوراق اختیار فروش تبعی سود مورد انتظار را تضمین نمی‌کند.

5 دارا بودن سهم در زمان خرید اوراق اختیار فروش تبعی

چگونه از لیست اوراق اختیار فروش تبعی مطلع شویم؟

برای مشاهده و پیگیری شرکت‌هایی که تاکنون اوراق اختیار فروش تبعی منتشر کرده‌اند و بررسی شرایط آنها می‌توانید به سایت tse.ir مراجعه کرده و در تب اطلاعات بازار قسمت لیست نمادهای معاملاتی به نماد مورد نظر خود دسترسی پیدا کنید.

نخستین عرضه اولیه بورس تهران به همراه اوراق اختیار فروش تبعی

با توجه به روند نزولی ادامه‌دار بازار سرمایه بورس تهران تصمیم گرفته شد همراه با عرضه‌های اولیه سهام شرکت‌ها اوراق تبعی آن را نیز منتشر کنند که در سال جاری همزمان با تخصیص سهام شرکت صنعت غذایی کوروش در نماد غکوروش، معادل دارایی هر یک از خریداران سهام در نماد غکوروش (تعداد سهام خریداری شده در روز عرضه اولیه)، اوراق اختیار فروش تبعی با نماد "هکوروش۱۰۳" تخصیص یافت. این روش باتوجه به شرایط نزولی بازار و با هدف رفع نگرانی و تضمین حداقل سود برای سرمایه‌گذاران اجرا شد و مشارکت‌کنندگان در این عرضه دیگر نگران افت قیمت سهام خود نبوده و اطمینان خاطر از فروش سهام خود در سررسید با قیمت مناسب را دارند. سرمایه‌گذارانی می‌توانند از اوراق تبعی استفاده کنند که سهام مذکور را تا سررسید اوراق نگهداری کنند بنابراین فروش سهام قبل از سررسید، اوراق تبعی را فاقد اعتبار خواهد کرد.

نحوه خرید اوراق اختیار فروش تبعی

سرمایه گذاری در بورس یکی از بسترهای مناسب سرمایه‌گذاری برای تمام افراد جامعه است. همان‌طور که می‌دانید، بازار بورس ماهیت نوسانی دارد و سرمایه‌گذاران با استفاده از نوسانات قیمتی سهم‌های مختلف کسب سود می‌کنند. با این تفاسیر و با گذشت چندین سال از شروع بورس در کشور، سازمان بورس همیشه به دنبال ارائه ابزارها و روش‌های متفاوت برای کاهش ریسک و امن کردن این بستر برای سرمایه‌گذاری بوده است. «اوراق اختیار فروش تبعی» یکی از همین ابزارهای مهم در بازار بورس است. این اوراق در اصل به عنوان یک بیمه برای سرمایه‌گذاری فرد به شمار می‌آید تا با استفاده از آن بتواند میزان ریسک و تحمل ضرر را به حداقل برساند. در اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟ این مقاله قصد داریم به صورت کامل به نحوه خرید و استفاده از اوراق اختیار فروش تبعی در بازار بورس بپردازیم. با ما همراه باشید.

اوراق اختیار فروش تبعی

برای آشنایی با «اوراق اختیار فروش تبعی» بهتر است ابتدا با «اختیار معامله» آشنا شویم. اختیار معامله به عنوان یک حق برای سرمایه‌گذار در نظر گرفته می‌شود که به واسطه آن می‌‌تواند در زمان‌های مشخص، دارایی پایه قرارداد را خرید و فروش کند. اختیار معامله به صورت کلی دارای دو نوع است که با نام‌های اختیارمعامله اروپایی و آمریکایی شناخته می‌شوند. در نوع اول، خریدار اوراق می‌تواند در زمان سررسید قرارداد، اختیار خود را اعمال کند اما در اختیار اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟ اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟ معامله آمریکایی، خریدار در هر زمانی که قصد داشته باشد، می‌تواند از اختیار خود در معاملات استفاده کند.

با این تفاسیر، اوراق اختیار فروش تبعی نوعی ابزار در بازار بورس است که عرضه کننده اوراق، اجازه یا اختیار فروش حجم مشخصی از سهام را با قیمت تعیین شده در تاریخ سررسید به خریدار می‌دهد. به عبارت دیگر، شخص خریدار اطمینان حاصل می‌کند که با خرید این اوراق، مقدار مشخصی از سهام خود را می‌تواند در زمان سررسید تعیین شده با قیمت مشخص به فروش برساند. با این حال ممکن است در زمان اعمال اختیار قیمت سهم کاهش پیدا کرده باشد اما شخص خریدار با داشتن اوراق اختیار فروش تبعی نگران این موضوع نیست و دارایی سهام خود را با قیمت مشخص شده در قرارداد، به فروش خواهد رساند.

با توجه به آشنایی با اوراق اختیار و اوراق اختیار فروش تبعی، می‌توان گفت که اوراق اختیار فروش تبعی در ایران مشابه اوراق اختیار اروپایی است و سهام‌دران تنها در زمان سررسید قادر به اعمال آن خواهند بود. سهام‌داران با تهیه یا خرید این اوراق می‌توانند حداقل سود تعیین شده‌ای را در فرایند سرمایه‌گذاری خود مشخص کنند و با خیال آسوده در این مسیر معاملات خود را مدیریت کنند. همان‌طور که در بخش‌های قبل هم اشاره کردیم، اوراق اختیار فروش تبعی یک نوع بیمه است که میزان ریسک سرمایه‌گذاری را در بازار بورس خنثی می‌کند.

عرضه اوراق اختیار فروش تبعی

شرکت‌هایی که قصد دارند برای سهام خود در بازار بورس اوراق اختیار فروش تبعی عرضه کنند، باید مستندات و اطلاعات دقیق مورد نیاز را به سازمان بورس ارائه کنند. سازمان بورس مطابق با چارچوب‌ها و ضوابط تعیین شده، مستندات شرکت مورد نظر را تایید کرده و بعد از آن اطلاعیه عرضه و اوراق فروش تبعی نماد معاملاتی مد نظر را توسط بورس منتشر می‌شود. عرضه کننده این اوراق در بازار، باید میزان مشخصی از آن را به صورت روزانه منتشر کند.

نحوه خرید اوراق اختیار فروش تبعی

افرادی که قصد خرید اوراق فروش تبعی را دارند، می‌توانند به راحتی در روز عرضه اوراق آن را خریداری کنند. قیمت این اوراق در پایان ساعت بازار و بر اساس قیمت پایانی سهم مورد نظر اعلام می‌شود. خرید این اوراق دقیقا بعد از اتمام بازار امکان‌پذیر است؛ به این شکل که خریدار به مدت ۳۰ دقیقه که به صورت حراج ناپیوسته مشخص شده است، می‌تواند اوراق اختیار فروش مورد نظر را بخرد.

اعمال اوراق اختیار فروش تبعی

همان‌طور که اشاره کردیم، خریدار می‌تواند اوراق خود را در روز سررسید اعمال کند. دقت داشته باشید که اگر در تاریخ سررسید قیمت پایانی سهم مورد نظر بیشتر از قیمت تعیین شده در اوراق باشد، خریدار امکان اعمال اوراق را نخواهد داشت. در این صورت قیمت سهم رشد کرده و سهام‌دار در این شرایط سود می‌کند و نیازی به اعمال اوراق ندارد. در شرایط عکس، یعنی زمانی که قیمت سهم نسبت به قیمت اوراق اختیار فروش تبعی کمتر باشد، خریدار می‌تواند اوراق خود را تا ساعت ۱۳ روز سررسید، توسط کارگزار اعمال کند.

در این شرایط، مبلغی که از اختلاف قیمت سهم و اوراق اختیار فروش تبعی حاصل می‌شود، به صورت اوراق بهادار یا نقدی به حساب خریدار واریز می‌شود. سرمایه‌گذار در این صورت با خیال راحت سهام خود را فروخته و نگران ضرر و زیان به وجود آمده نیست، چرا که با داشتن اوراق اختیار فروش تبعی، این سرمایه‌گذاری تا حدودی بیمه شده و سرمایه‌گذار خسارت زیادی را تجربه نمی‌کند.

کلام آخر

با توجه به پیشرفت بورس در سال‌های اخیر در ایران، ابزارها و روش‌های متنوعی برای سرمایه‌گذاران در نظر گفته شده که در مسیر سرمایه‌گذاری سود قابل توجه‌ای را به دست بیاورند. یکی از دغدغه‌های سرمایه‌گذاران در شرایط بد بازار بورس، جلوگیری و خنثی کردن میزان ریسک و احتمالی در روزهای آینده است. این امر با ظهور ابزاری به نام اوراق اختیار فروش تبعی ممکن شده و سهام‌داران با تهیه یا خرید این اوراق در بازار بورس، فرایند سرمایه‌گذاری خود را بیمه می‌کنند. در این شرایط نگرانی افراد کمتر شده و با خیال آسوده به معاملات سهام می‌پردازند.